24.11.2011. We wtorek, 22.11 br. niższa izba parlamentu (Zgromadzenie Narodowe) Republiki Południowej Afryki, głównie głosami Afrykańskiego Kongresu Narodowego (ANC), przyjęła kontrowersyjne prawo, które w znaczący sposób ogranicza możliwości prowadzenia dziennikarstwa śledczego. Przeciwnicy nowego prawa demonstrują na ulicach przeciwko ograniczaniu wolności słowa i zapowiadają walkę przeciwko nowym regulacjom do samego końca, łącznie z zaskarżeniem nowej ustawy do sądu konstytucyjnego.
Rządzący Afrykański Kongres Narodowy oraz wywodzący się z tej partii Jacob Zuma twierdzą, że nowe prawo jest niezbędne dla zapewnienia stosownego bezpieczeństwa najważniejszym tajemnicom państwowym. Przeciwnicy zaś, w tym 15 największych gazet w kraju, głoszą, że jest to „początek końca” wolności słowa w RPA i że ustawa, jeśli wejdzie w życie da władzy prawo do arbitralnej oceny działalności dziennikarzy i równie uznaniowego ich karania.
Głównym punktem nowych regulacji jest uznanie dziennikarstwa śledczego za działalność niezgodną z prawem, ponieważ zagraża ona właśnie tajemnicy informacji o strategicznym znaczeniu dla państwa. Takie zdefiniowanie przez prawo dziennikarstwa śledczego jest generalizujące i rzeczywiście stwarza pole do nadużyć ze strony władzy, co podkreślił południowoafrykański noblista, Desmond Tutu.
Choć formalnie ustawa nie nabrała jeszcze mocy prawnej, to jednak zakończenie procesu wchodzenia jej zapisów w życie wydaje się już tylko formalnością: wyższa izba, Krajowa Rada Prowincji jest zdominowana przez ANC, a prezydent otwarcie popiera zmiany w prawie.
Spór o nową ustawę wpisuje się w nurt konfliktu koncepcji wolnościowych z szerokim katalogiem praw obywatelskich, a koniecznością troski o bezpieczeństwo państwa. W tym przypadku jednakże uzasadnione wydają się obawy części społeczeństwa oraz głównych mediów w RPA, które argumentują, że ich kraj nie znajduje się w stanie bezpośredniego zagrożenia, tak zewnętrznego jak i wewnętrznego, co mogłoby usprawiedliwiać tak ostre ograniczenia swobody dziennikarskiej. Należy się spodziewać dalszych protestów społecznych na tym tle.
Źródła: https://www.dw-world.de/dw/article/0,,15548992,00.html, https://www.truthdig.com/eartotheground/item/south_african_parliament_passes_bill_restricting_press_freedoms_20111123/ (24.11.2011)
Zdjęcie za: https://www.dw-world.de/dw/article/0,,15548992,00.html (24.11.2011)
Karol Chwedczuk-Szulc
