25.06.2014. O sytuacji somalijskich Bantu stało się głośno w 2003 roku. Wtedy to, jako uchodźcy z terenu skonfliktowanej Somalii, przebywający w obozach Kakuma i Dadaab w Kenii, w liczbie 12 tys. zostali deportowani do Stanów Zjednoczonych, tym samym zyskując nieco więcej uwagi na arenie międzynarodowej.
Trudno stwierdzić, czy somalijscy Bantu to grupa etniczna. Termin został wprowadzony przez agencje pomocy humanitarnej, krótko po wybuchu wojny domowej w Somalii w 1991 roku. Celem było odróżnienie mniejszości Bantu, zamieszkującej tereny Somalii, która wymagała natychmiastowej pomocy humanitarnej, od innych grup Bantu w Afryce. Wcześniej somalijscy Bantu znani byli po prostu jako Bantu, Gosha, Mushunguli lub Jareer.
W Somalii pojawili się ponad dwa wieki temu, kiedy to ich przodkowie zostali sprzedani na targu niewolników w Zanzibarze m.in. do Somalii. Większość niewolników była z plemion Majindo, Makua, Nyasa, Yao, Zalama, Zaramo i Zigua, pochodzących z Tanzanii, Mozambiku i Malawi. Od tamtego czasu, jako wykluczeni społecznie i kulturowo, wykonywali najbardziej niewolnicze prace m.in. na plantacjach. Byli społecznie wykluczeni, wyzyskiwani i prześladowani. Po wprowadzeniu zakazu niewolnictwa pozostali w Somalii i w dalszym ciągu wykonywali podrzędne prace, żyjąc w najgorszych warunkach i nie posiadając reprezentacji politycznej ani prawa do ziemi.
Etnicznie, kulturowo i językowo somalijscy Bantu różnią się od rodzimych Somalijczyków. Ciemna skóra, brak ostrych rysów twarzy i niski wzrost powodują, że nie są akceptowani przez rdzennych mieszkańców Somalii.
Społeczność ta posługuje się mieszanką języków. Część z nich mówi językiem af – maay, charakterystycznym dla regionu Juba – Shabelle lub językiem swoich przodków pochodzących z plemienia Zigua. W Somalii językiem urzędowym jest af – maxaa, wprowadzonym za rządów Siada Barre, który starał się doprowadzić do homogenizacji społeczeństwa Somalii, ignorując fakt istnienia mniejszości etnicznych. W wyniku tej polityki, większość somalijskich Bantu to analfabeci. Do dnia dzisiejszego dyskryminacja instytucjonalna uniemożliwia edukację tej grupy społecznej, a nieliczni, którym udaje się ją uzyskać, są skutecznie hamowani przed dalszym rozwojem zawodowym. W rezultacie szacuje się, że tylko 5% somalijskich Bantu otrzymało jakąkolwiek edukację.
Poza różnicami językowymi, somalijscy Bantu posiadają inne od rodowitych Somalijczyków praktyki kulturowe. W większości przypominają one te charakterystyczne dla grup etnicznych w Tanzanii. Objawia się to nie tylko np. w muzyce, ale również w formie polowania czy zachowania struktury społecznej.
Mimo że wielu z nich jest muzułmanami, to zachowują oni również aspekty animistycznych praktyk religijnych. Somalijscy Bantu nawrócili się na islam po przybyciu na tereny Somalii. Zmienili wyznanie m.in. w myśl zasady, że muzułmanin nie może być właścicielem innego muzułmanina. W wyniku synkretyzmu islamu z religią ich przodków, somalijscy Bantu są znacznie bardziej liberalni od rodowitych Somalijczyków. Dodatkowo niektórzy nawrócili się na chrześcijaństwo podczas pobytu w obozach dla uchodźców, co od niedawna stało się nowym aspektem ich kultury.
Somalijscy Bantu byli wśród setek tysięcy wysiedlonych z Somalii, podczas trwającego tam dwie dekady konfliktu. Jako "drażniąca" rdzennych Somalijczyków mniejszość, byli szczególnie prześladowani, padając ofiarą morderstw i gwałtów. Uciekli do obozów w północnej Kenii, w których traktowani byli przez innych Somalijczyków jako obywatele drugiej kategorii. Sytuacja była na tyle dramatyczna, że rząd Stanów Zjednoczonych podjął decyzję o przewiezieniu 12 tys. somalijskich Bantu do USA i osiedleniu ich w różnych amerykańskich miastach, m.in. w Bostonie i San Diego.
Stany Zjednoczone nie są jedynym krajem, który otworzył swoje granice dla uchodźców. Tanzania, która uznała roszczenia prześladowanej społeczności do kraju swoich przodków, przyjęła na swoje terytorium ponad 3 tys. somalijskich Bantu i z każdym rokiem liczba ta rośnie. Zgodnie z informacją rządu Tanzanii, pierwsza grupa uchodźców przybyła na teren Tanzanii już w 1992 roku, po zakończeniu rządów prezydenta Somalii, Mohammeda Siada Barre. Od 2003 roku rząd Tanzanii rozpoczął naturalizację tej grupy, nadając poszczególnym rodzinom obywatelstwo Tanzanii. Argumentem za uznaniem obywatelstwa był fakt, że wielu somalijskich Bantu mówi językami grup etnicznych Tanzanii i ma powinowactwa kulturowe ze społecznościami z niektórych regionów kraju. Uchodźcy początkowo zostali umiejscowieni w obozie Mkuyu. Z czasem jednak rząd Tanzanii przyznał im ziemię i ulokował w specjalnie skonstruowanej wiosce Chogo, w północno – wschodniej Tanzanii, dążąc do zapewnienia nowym obywatelom dostępu do edukacji, usług medycznych i wody.
Podczas gdy tysiące somalijskich Bantu opuściło Somalię, setki tysięcy nadal pozostaje na terenie tego kraju, a także w obozach dla uchodźców. Dyskryminacja i zubożenie tej społeczności trwa nadal, a perspektywa zakończenia okresu świadomego wykluczenia w dalszym ciągu wydaje się odległa.
Dane:
W 1992 roku, ponad 10 tys. somalijskich Bantu uciekło z terenów Somalii do obozu dla uchodźców Dadaab w Kenii. Kolejne tysiąc osób uciekło na teren Tanzanii, gdzie zostali umieszczeni w obozie Mkuyu. Z każdym rokiem liczba uchodźców rosła.
W 2002 roku, ok. 12 tys. somalijskich Bantu, w wyniku prześladowań ze stronnych rdzennych Somalijczyków zostało przeniesionych z obozu dla uchodźców Dadaab w Kenii do obozu Kukuma, gdzie czekali na proces przesiedlenia ich na teren Stanów Zjednoczonych.
W 2003 roku, 11 856 somalijskich Bantu zostało zakwalifikowanych do osiedlenia na terenie Stanów Zjednoczonych. W tym samym roku rząd Tanzanii przeniósł ponad 3 tys. somalijskich Bantu do zbudowanej dla nich wioski Chogo, gdzie otrzymali na własność ziemię i oczekiwali na proces naturalizacji.
Od 2005 roku, 714 Somalijskim Bantu, osiedlonym w wiosce Chogo, rząd Tanzanii przyznał obywatelstwo i zezwolił na stałe osiedlenie się w kraju.
W 2009 roku, kolejne 1 300 somalijskich Bantu uzyskało obywatelstwo Tanzanii.
W 2012 roku, kolejnych 67 somalijskuch Bantu złożyło wniosek o przyznanie obywatelstwa Tanzanii.
Na podstawie: thinkafricapress.com; bbc.co.uk; unhcr.org
Zdjęcie za: commons.wikimedia.org
Klaudia Wilk
