20.06.2014. Afryka zajmuje drugą pozycję pośród najszybciej rozwijających się regionów świata, a liczba osób żyjących poniżej granicy ubóstwa gwałtownie spada. Nowy raport McKinsey Global Institute (MGI) „Afryka w pracy: Tworzenie nowych miejsc pracy i wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu” pokazuje, że kontynent musi zadbać o nowe miejsca pracy, jeśli chce kontynuować proces transformacji.
Pomimo utworzenia ponad 30 mln nowych miejsc pracy w ciągu ostatniej dekady, zatrudnionych jest tylko 28% wszystkich osób kwalifikujących się do pracy. Według danych przytaczanych przez raport, 63% z nich angażuje się w określoną formę samozatrudnienia lub zatrudnienia nakierowanego na zaspokajanie własnych potrzeb, jak np. rolnictwo. Sektor gwarantujący stałe zatrudnienie to sektor publiczny; w następnej kolejności znajdują się usługi detaliczne. McKinsey Global Institute szacuje, że jeżeli wskaźniki nadal będą ulegać poprawie Afryka może stworzyć nawet kolejne 74 mln nowych miejsc pracy, zwiększając tym samym zatrudnienie o kolejne 36%. Najwięcej nowych miejsc pracy zapewnią rolnictwo, przemysł i usługi. Dodatkowo stale rośnie liczba osób z wyższym wykształceniem. Obecnie takich osób jest 40% i szacuje się, że w ciągu następnej dekady wskaźnik ten wzrośnie o kolejne 8%.
Pomimo optymistycznych prognoz oraz tworzenia nowych miejsc pracy, problemem dla rozwijających się afrykańskich gospodarek pozostanie 122 mln nowych osób, które wejdą na rynek pracy. W dalszym ciągu ciężko jest także znaleźć osoby z odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem, szczególnie w sektorze finansowym i infrastrukturalnym. Problem ten jest szczególnie widoczny w państwach szybko rozwijających się takich jak np. Republika Południowej Afryki. Kwestię tę poruszyła również Międzyuniwersytecka Rada dla Wschodniej Afryki (Inter-University Council for East Africa, IUCEA), która w swoich ostatnich badaniach wykazała, że co najmniej połowa absolwentów uniwersytetów z regionu Afryki Wschodniej nie posiada kwalifikacji wymaganych do zatrudnienia. W krajach Afryki Wschodniej liczba absolwentów "niekompetentnych" sięga ponad 50%, np. 51% w Kenii i 63% w Ugandzie. Badania te potwierdziły obawy pracodawców, że większość absolwentów nie jest w pełni przygotowana do wejścia na rynek pracy. Raport IUCEA wskazuje, że jednym z argumentów przytaczanych przez ankietowanych pracodawców jest „(…) brak pewności siebie, niepoprawne wyrażanie się i brak zdolności technicznych, wymaganych w pracy (…)”. Raport pokazuje, że mimo wzrostu rekrutacji na uniwersytetach w całym regionie oraz faktu ukończenia uczelni każdego roku przez tysiące młodych ludzi, ich kwalifikacje nie są wystarczające do wejścia na rynek pracy.
Raport IUCEA obwinia o tę sytuację niską jakość kształcenia na uczelniach, zbyt dużą ilość studentów oraz brak odpowiedniej kadry akademickiej. Eksperci oraz władze uczelni twierdzą, że sytuacja może zmienić się tylko wtedy, gdy rząd przeznaczy więcej środków na szkolnictwo wyższe, co pozwoliłoby instytucjom rozwinąć infrastrukturę i zatrudnić dodatkowych nauczycieli.
Kraje Afryki Wschodniej chciałyby wykorzystać rosnącą liczbę absolwentów do przyspieszenia wzrostu gospodarczego, w następstwie decyzji o wejściu do bloku integracyjnego Wspólnoty Afryki Wschodniej, która zgodziła się otworzyć swoje granice dla swobodnego przepływu kapitału ludzkiego.
Program IUCEA, który ma być wdrożony do 2015 roku ma na celu m.in. ustanowienie pełnego systemu transferu punktów, który pozwoliłby studentom przemieszczanie się pomiędzy uczelniami w różnych krajach, bez utraty do tej pory zgromadzonych punktów. Plan ten nie został w pełni zrealizowany w wyniku opóźnień i kontrowersji wynikających z interesów własnych krajów partnerskich, które nie chcą zrezygnować z suwerenności na rzecz współpracy regionalnej. Istnieją również duże różnice w jakości i programach nauczania, a także finansowaniu uczelni w poszczególnych krajach.
Badania IUCEA oraz McKinsey Global Institute pokazują, że nie ma prostego rozwiązania na poprawę rynku pracy w Afryce. Takie założenia jak dofinasowanie uczelni czy organizowanie szkoleń są jedynie częściowym rozwiązaniem problemu. W Afryce należy przede wszystkim zidentyfikować i usunąć bariery regulacyjne, które krępują wzrost gospodarczy. Trzeba także uwzględnić zróżnicowanie potencjału gospodarczego każdego z krajów afrykańskich. Rządy poszczególnych krajów powinny oszacować, w jakim sektorze są najbardziej konkurencyjne i rozwijać go, tworząc tym samym nowe miejsca pracy.
Na podstawie: theeastafrican.co.ke; iucea.org; mckinsey.com
Klaudia Wilk
